Jest to procedura neurochirurgiczna, która odgrywa bardzo ważną rolę w leczeniu spastyczności u pacjentów z mózgowym porażeniem dziecięcym. Określana jest jako małoinwazyjna operacja w obrębie kręgosłupa, której celem jest trwała redukcja spastyczności w obrębie kończyn dolnych i w efekcie uzyskanie poprawy zakresu ruchomości, selektywności ruchów, wzorca chodu, redukcja ryzyka progresji podwichnięcia stawów biodrowych, ale także zmniejszenie ryzyka pojawienia się zmian wtórnych w postaci przykurczów czy deformacji. W niektórych przypadkach celem będzie ułatwienie wykonywania czynności pielęgnacyjnych. Jest to uzależnione od wyjściowego stanu funkcjonalnego dziecka, co wiąże się głównie z topografią prezentowanych uszkodzeń. Sam zabieg, w dużym uproszczeniu polega na wyselekcjonowaniu włókien korzeni tylnych – grzbietowych nerwów rdzeniowych, a następnie częściowym ich przecięciu. W efekcie uzyskujemy obniżenie spastyczności. Warto podkreślić, że zabieg selektywnej dorsalnej rizotomii powinien być elementem terapii, uwzględniając odpowiednią ilość rehabilitacji. Aby efekty zabiegu były optymalne, należy odpowiednio przygotować dziecko wykorzystując fizjoterapię oraz prowadzić rehabilitację pozabiegową zgodnie z protokołem postepowania pozabiegowego.
KRYTERIA KWALIFIKUJĄCE I DYSKWALIFIKUJĄCE Z ZABIEGU SDR
Według Nicolini-Panisson i wsp. (2018) należy wyróżnić 5 kryteriów doboru pacjentów, którzy mogą być poddani zabiegowi selektywnej dorsalnej rizotomii:
W kwestii prognozy poprawy funkcji motorycznych, mobilności, warto rozważyć zastosowanie algorytmu PILAR – Predictive Index for Long-term Ambulation after Rhizotomy. Jest to narzędzie opracowane przez Dudley i wsp. 2013. Uwzględniając system klasyfikacyjny GMFCS, skalę GMFM, postać mózgowego porażenia dziecięcego oraz napięcie mięśni przywodzicieli stawów biodrowych wykorzystując skalę Ashworth, przyznaje się punkty. Uzyskanie 4 lub więcej wiąże się z dobrymi rokowaniami, co do długofalowej poprawy w zakresie mobilności.
Kryteria dyskwalifikujące z możliwości przeprowadzenia zabiegu selektywnej dorsalnej rizotomii [Pawłowski i wsp. 2016] to:
Podsumowując, [Pawłowski i wsp. 2016] ważne jest, aby kandydaci do zabiegu SDR mieli zachowaną przynajmniej częściowo funkcję chodu, potrafili samodzielnie utrzymać pozycję siedzącą, nie wykazywali zaburzeń intelektualnych oraz nie przebyli zabiegów ortopedycznych. Dodatkowo, należy podkreślić, że występowanie wodogłowia, stanowi nienajlepszy czynnik prognostyczny. Według NICE, istnieją sugestie, że zabieg SDR wykazuje największą skuteczność u dzieci między 4 a 10 rokiem życia. Co nie oznacza, że nie może on być wykonywany przed 4 i po 10 roku życia.
PRZYGOTOWANIE DO ZABIEGU SDR
W ramach przygotowania do zabiegu, które pozwoli zoptymalizować przebieg procesu rekonwalescencji, jak i zwiększyć szanse na większe rezultaty samego zabiegu selektywnej dorsalnej rizotomii należy uwzględnić następujące działania:
Najważniejsze jest zebranie szczegółowego wywiadu oraz potwierdzenie diagnozy przez neurologa na podstawie analizy aktualnego wyniku badania MRI. Istotne będzie także wykonanie diagnostyki z wykorzystaniem odpowiednich narzędzi, zarówno przed jak i po zabiegu. Dzięki temu można w sposób bardziej obiektywny stwierdzić czy i w jakim zakresie nastąpiła poprawa. Mowa tutaj o dokładnych pomiarach zakresu ruchomości stawów, siły mięśniowej, selektywności, napięcia mięśniowego, czucia. Warto ocenić także postawę, koordynację, możliwość transferów, dokonać oceny chodu, aktywności ruchowej na podstawie nagrań. Wskazane będzie także wykorzystanie skal i systemów klasyfikacyjnych: GMFM, FMS, GMFCS, MACS, wykonanie analizy chodu 3D.
REKONWALESCENCJA PO ZABIEGU SDR
Bardzo istotną kwestią jest uświadomienie rodzicom/opiekunom konieczności prowadzenia intensywnej rehabilitacji zarówno przed jak i po zabiegu selektywnej dorsalnej rizotomii. Fizjoterapia nie ogranicza się bowiem jedynie do tej, która odbywa się podczas kilkudniowego zazwyczaj pobytu w szpitalu, po zabiegu. Rehabilitacja powinna odbywać się pod ścisłą kontrolą fizjoterapeuty prowadzącego, który będzie stopniowo zwiększał czas terapii, oraz odpowiednio ją modyfikował w oparciu o ujednolicony protokół postępowania terapeutycznego, stworzony przez zespół specjalistów. Intensywna rehabilitacja zaczyna się już w pierwszych dniach po zabiegu i trwa przez mniej więcej 12 miesięcy. Jest to czas w którym ukierunkowane działania terapeutyczne mogą w znaczącym stopniu przyczynić się do poprawy stanu funkcjonalnego pacjenta, jego mobilności, samodzielności, jakości życia.
